سَمَنو یا سمنک، خوردنی چسبنده و شیرینی است که از جوانه گندم و آرد درست می‌شود، آثار قدیمی نشان می‌دهد خاستگاه این دسر به ایران خراسان کنونی برمی‌گردد. و از آن به عنوان برکت زمین یاد می‌شود و معمولا در ماه اول بهار پخته می‌شود. شهر درق در خراسان شمالی به عنوان پایتخت سمنوی ایران و بزرگترین تولیدکننده سمنو در کشور است.
سمنو شیره جوانه گندم است که آن را با آرد می‌پزند و به صورت حلوا درمی‌آورند. جوانه گندم همچنان که رویش می‌کند، نشاسته ذخیره شده در دانه گندم را به گلوکز می‌شکند. گلوکز که قندی ساده است از نشاسته شیرین‌تر است. نشاسته، قند پیچیده‌ای است که از میلیون‌ها واحد گلوکز ساخته شده است. این نوع دسر خوشمزه که از جوانه گندم و آرد تهیه می‌شود را معمولاً پیش از نوروز درست می‌کنند و به عنوان یکی از اجزای سفره هفت سین ایرانیان استفاده می‌کنند.
سمنو فواید زیادی دارد که ما در این مقاله خواص سمنو برای سلامتی، بارداری، لاغری و پوست و مو را شرح داده‌ایم.
ویتامین‌های موجود در سمنو
سمنو حاوی موادی مانند سلنیوم، فسفر، کرومیوم، روی، آهن، مس و انواع ویتامین‌های K-E-A و گروه ویتامین‌های B12,B8, B5, B3, B1 است.
خواص سمنو برای پوست و مو
– ویتامین E به عنوان اکسیر جوانی شناخته می‌شود و مقادیر بالای ویتامین E موجود در سمنو باعث کاهش چروک پوست و جوان سازی پوست صورت می‌شود.
– سمنو برای درمان آکنه و جوش صورت مفید می‌باشد.
– مقادیر بالای ویتامین‌های گروه B موجود در سمنو برای درمان ریزش مو، درمان شوره سر و تقویت و افزایش رشد مو مفید هستند.
فواید دارویی و درمانی سمنو برای سلامتی
۱- خواص سمنو برای تقویت استخوان‌ها
مصرف سمنو باعث تقویت عمومی بدن به‌ویژه استخوان‌ها می‌شود زیرا سمنو سرشار از کلسیم و پتاسیم است و از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند.
۲- سمنو مفید برای درمان سرطان
سمنو سرشار از آنتی‌اکسیدان است به همین دلیل مصرف آن سبب کاهش سرطان خواهد شد.
۳- خواص سمنو برای کودکان
سمنو، از شیره جوانه گندم و آرد، پخته و تهیه می‌شود و ارزش غذایی آن بسیار بالاتر از برنج و سایر حبوبات است بنابراین برای رشد کودکان و نوجوانان مفید است. مواد مغذی موجود در سمنو به رشد جسمی و ذهنی کودکان و تقویت استخوان‌های کودک کمک می‌کند.
۴- خواص سمنو برای زنان
– خواص سمنو برای زنان باردار و جنین
مصرف سمنو را برای زنان باردار به ویژه در سه ماه نخست بارداری برای تکامل سیستم عصبی جنین ضروری و مفید است و از نقص سیستم عصبی جنین پیشگیری می‌کند. مصرف سمنو در بارداری سبب می‌شود که جنین به خوبی رشد نماید و استخوان‌های جنین را تقویت و باعث رشد بهتر آن می‌شود. سمنو سرشار از آهن است و مصرف آن توسط خانم‌های باردار برای درمان کم‌خونی آن‌ها مفید است. مصرف سمنو در بارداری باعث درمان یبوست در زنان باردار شده و دفع را برایشان آسان می‌کند.
– خواص سمنو برای کمک به نازایی
همچنین ویتامین‌های E و B و مواد مغذی موجود در سمنو به درمان نازایی هم کمک می‌کند.
– خواص سمنو برای شیردهی
استفاده از سمنو باعث بهبود سختی زایمان، نازایی و شیردهی می‌شود. مصرف سمنو باعث افزایش شیر در مادران شیرده می‌شود و نوزادان را قوی می‌کند.
– فواید سمنو برای زنان در دوران یائسگی
مصرف سمنو برای زنان در دوران یائسگی نیز فوایدی دارد و باعث در امان ماندن آن‌ها ازعوارض یائسگی و سلامت استخوان‌هایشان می‌شود.
به دلیل فیبر بالای موجود در سمنو، سوءهاضمه را بهبود بخشیده و هضم غذا را بهتر می‌کند
۵- فواید سمنو برای کاهش وزن
فیبر بالای سمنو سبب می‌شود که این غذای مقوی برای لاغری مفید باشد زیرا به دلیل ایجاد سیری طولانی مدت از ریزه خواری جلوگیری کرده و موجب می‌شود از پرخوری دست برداریم اما نباید افراد چاق در مصرف سمنو افراط نمایند زیرا تعادل در مصرف هر غذایی باعث سلامت جسم می‌شود.
۶- فواید سمنو برای بدن‌سازی
سمنو دارای قند طبیعی و فیبر بالا است و برای بدن‌سازی و پرورش اندام بسیار مفید است چرا که باعث توان و قدرت بیشتر این افراد شده و همچنین از انقباض و گرفتگی عضلات ورزشکاران نیز جلوگیری می‌کند.
۷- سمنو برای بهبود سوءهاضمه و هضم بهتر
فیبر بالای موجود در سمنو، سوءهاضمه را بهبود بخشیده و هضم غذا را بهتر می‌کند. مصرف سمنو باعث سلامت دستگاه گوارش شده و نقش مؤثری در درمان سرطان کولون دارد.
۸- تقویت سیستم ایمنی با مصرف سمنو
سمنو حاوی ویتامین C است و بنیه و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. مصرف سمنو برای بهبود افراد دچار سرماخوردگی مفید است.
۹- سمنو برای درمان یبوست
فیبر موجود در سمنو حرکات روده‌ها را کم کرده و بهبود می‌بخشد و یبوست را درمان می‌کند.
۱۰- مصرف سمنو و سلامت چشم
بتاکاروتن موجود در سمنو از آسیب‌های بینایی و عصبی در چشم جلوگیری می‌کند و به سلامت چشم کمک می‌کند.
۱۱- سمنو برای درمان کم‌خونی
سمنو حاوی آهن، اسیدفولیک و ویتامین‌های گروه B است و برای خون‌سازی و تنظیم هورمون‌ها مفید بوده و می‌تواند در رفع خستگی تأثیرگذار باشد.
۱۲- سمنو مفید برای دیابتی‌ها
در فرآیند جوانه زدن گندم برای تهیه سمنو، ویتامین‌ها و املاح معدنی گندم چند برابر شده و از کالری و کربوهیدرات آن کاسته می‌شود. پروتئین‌ها، هضم و جذب بهتری یافته و بر میزان ویتامین C آن افزوده می‌شود. در این مرحله اگر طعم گندم جوانه زده را بچشید متوجه شیرینی آن می‌شوید.
زمانی که گندم جوانه نزده است، شیرین نیست و مواد قندی‌اش به صورت نشاسته ذخیره می‌شود، اما در فرآیند جوانه زنی، نشاسته تجزیه و تبدیل به واحدهای کوچک‌تری به نام مال‌توز می‌شود و شیرینی سمنو که طبیعی است پدیدار می‌شود، مصرف کم سمنو برای مبتلایان به دیابت توصیه می‌شود.
سایر خواص سمنو
استفاده از سمنو باعث کاهش کالری بدن و کلسترول خون می‌شود و آن‌طور که اشاره کرده‌ایم استفاده از این ماده غذایی در درمان عوارضی مانند ریوی، کمبود وزن، وجود فسفات در ادرار، سوءهاضمه، پادرد، مخملک، تب برفکی، نامنظم شدن ضربان قلب و زخم‌های قرنیه مفید است.
مصرف سمنو سبب درمان مشکلاتی مانند واریس، بی‌خوابی، پرکاری تیروئید، وجود خون در ادرار، زخم‌ها، فلج شدن، عفونت در بدن، بری بری، سرگیجه، آرتروز، زخم یا تورم زبان، آرتریت پا و شبکیه، پارکینسون، حالات روحی و روانی، هپاتیت و یرقان می‌شود.
مصرف سمنو برای زنان در دوران یائسگی، باعث در امان ماندن آن‌ها ازعوارض یائسگی و سلامت استخوان‌هایشان می‌شود.
عوارض و مضرات سمنو
– افرادی که استعداد اضافه وزن دارند و کم تحرک هستند، نباید بیش از حد از سمنو استفاده کنند.
– مصرف زیاد سمنو سبب ایجاد نفخ در برخی افراد می‌شود.
– افراد دارای مزاج سرد باید از خوردن سمنو پرهیز کنند.
طبع سمنو سرد است یا گرم؟
سمنو از نظر طب سنتی دارای طبع گرم و معتدل است. سمنو حاوی کلسیم، پتاسیم، فسفر، آهن، کرومیوم، روی، سلنیوم، مس، اسیدفولیک، ویتامین K، ویتامین A، ویتامین‌های گروه B می‌باشد.
ارزش غذایی سمنو (۱۰۰ گرم)
کالری: ۳۰۰
پروتئین: ۰.۶ گرم
کربوهیدرات: ۵۲ گرم
طرز تهیه سمنو
خواص سمنو برای بدن بی‌شمار است، خوراکی شیرین و لذیذی که از خوش رنگ و لعاب‌ترین سین‌های هفت‌سین است و در روزهای آخر سال، خیلی‌ها به تب و تاب تهیه آن می‌افتند. با اینکه طرز تهیه سمنو سخت و زمان‌بر است، هنوز هم افراد زیادی طبق آیین باستانی ایرانیان، دیگ‌های سمنوی خود را بر آتش می‌گذارند و به شوق رنگین‌کردن هفت‌سین خود و اطرافیان‌شان، چند ساعتی دور دیگ سمنو می‌چرخند و آن را هم می‌زنند. در این مطلب با آیین باستانی سمنو پزان و طرز تهیهٔ آن آشنا می‌شوید. با ما همراه باشید.
مواد لازم:
۱- گندم ۱ کیلو
۲- آرد گندم ۳ الی ۴ کیلو
۳- بادام یا فندق یا پسته
ابتدا گندم‌ها را خوب تمیز کرده شسته و در ظرفی می‌ریزیم و روی آن‌ها را با آب سرد به مدت دو روز می‌پوشانیم، در این فاصله چند بار آب آن را عوض می‌کنیم, زمانی که نوک گندم‌ها سفید شد, در صافی ریخته تا آب آن خارج شود, سپس گندم‌ها را در یک پارچه تمیز و مرطوب ریخته و در دیس قرار می‌دهیم و در جای نسبتاً گرمی گذاشته یکی دو روز به این صورت بماند. در این فاصله روزی یکی دو بار کمی آب روی پارچه می‌پاشیم تا خشک نشود.
(باید توجه داشته باشیم آب زیاد باعث ترشیدگی گندم‌ها می‌شود) بعد از دو روز که گندم‌ها ریشه داد، پارچه را از روی آن‌ها برداشته و در ظرف مناسب می‌ریزیم, سپس پارچه‌ای مرطوب روی گندم‌ها می‌کشیم و باز روزی یکی دو بار روی آن‌ها راکمی آب می‌پاشیم تا زمانی که گندم‌ها ساقه پیدا کنند و کمی بلند شوند. پارچه را بر می‌داریم و زمانی که ساقه نقره‌ای رنگ شد, قبل از اینکه شکفته و سبز شود آن را برای سمنو استفاده می‌کنیم.
حال گندم نقره‌ای شده را چرخ کرده، آن را در ظرفی ریخته مقداری آب روی آن می‌ریزم و خوب مخلوط می‌کنیم. از صافی رد کرده مواد موجود در صافی را بین دو دست فشار داده تا کاملاً شیره آن خارج شود.
آرد گندم را در ظرفی ریخته شیره گندم تهیه شده را به تدریج به آرد اضافه کرده و هم می‌زنیم به‌طوری که گلوله نداشته باشد. (باید توجه داشت که مقدار شیره در حدی باشد که مایه را کاملاً رقیق کند) روی حرارت قرار داده و مایه را کاملاً هم می‌زنیم تا زمانی که به جوش آید و غلیظ شود. این مایه باید مرتب هم زده شود زیرا سمنو زود ته می‌گیرد. آن‌قدر زدن را ادامه می‌دهیم تا آب آن کاملاً تبخیر شده و به شکل حلوا در آید و رنگ آن کمی سرخ شود (باید متذکر شویم که در سمنو شکر یا روغن اضافه نمی‌شود, زیرا جوانه گندم به‌طور طبیعی مقداری شیرینی و چربی دارد) مجدداً به‌تدریج مقداری آب به سمنو اضافه کرده، هم می‌زنیم تا گلوله نشود و مایه یکدست و رقیق شود. حرارت را ملایم نموده و گاهی آن را هم می‌زنیم تا زمانی که کاملاً غلیظ شود و به صورت سمنو در آید. در آخر پسته یا فندق یا بادام را در سمنو ریخته بعد از بیست الی سی دقیقه حرارت را خاموش کرده و مورد استفاده قرار می‌دهیم. قابل ذکر است که این غذای سنتی ایرانی برای کودکان بسیار مفید و مغذی می‌باشد.
