راهکارهایی برای خلاصی از خشکی پوست

چه چیزی سبب خشک شدن پوست می‌شود؟ 

از دست رفتن آب بدن را دی هیدریشن می‌نامند که علت خشک شدن پوست است. برای حل کردن این مشکل ابتدا باید علت اصلی آن را فهمید. چندین فاکتور در خشک شدن پوست مؤثرند از جمله محیط، آب‌وهوا، موقعیت سلامتی و یا نوع زندگی. بعضی از آن‌ها به‌ آسانی قابل علاج هستند ولی بعضی دیگر زمان و تلاش بیشتری را برای درمان نیازمندند. پوست خشک، یک وضعیت ناراحت‌کننده است که با پوسته ‌پوسته شدن پوست، خارش، و ترک‌خوردگی مشخص می‌شود.

ممکن است به‌طور طبیعی پوست خشک داشته باشید اما حتی اگر پوست شما چرب باشد، ممکن است پوستتان دچار خشکی شود؛ خشکی می‌تواند بر روی تمام قسمت‌های پوست بدن شما تأثیر بگذارد. معمولاً روی دست، بازوها و پاها تأثیر بیشتری می‌گذارد.

پوست خشک هرکسی را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. اما برخی از عوامل، شانس ابتلا به خشکی پوست را افزایش می‌دهد، ازجمله :

سن: افراد مسن‌تر به ‌احتمال بیشتری خشکی پوست می‌گیرند. با بالا رفتن سن، منافذ پوستی به‌طور طبیعی روغن کمتری تولید می‌کنند، که خطر ابتلا به خشکی پوست بیشتر می‌شود.

فصل: خشکی پوست در ماه‌های پاییز و زمستان بیشتر شایع است، زمانی که رطوبت نسبی کم می‌شود. در تابستان، سطح بالای رطوبت باعث می‌شود پوست شما از خشک شدن خارج شود.

عادات حمام کردن: حمام کردن مکرر و یا شستشو با آب خیلی داغ خطر ابتلا به خشکی پوست را بسیار افزایش می‌دهد.

علل خشکی پوست :

۱. غدد چربی به مقدار کافی پوست را چرب نمی‌کنند، درنتیجه پوست خشک می‌شود.

۲. قرار گرفتن پوست در معرض عناصر و فلزات بخصوص در زمستان.

۳. عوامل ژنتیکی.

۴. برنامه غذایی نامناسب، کمبود مواد مغذی به‌خصوص ویتامین A و ویتامین‌های گروه B باعث خشکی پوست می‌شود.

۵. عوامل محیطی مثل تابش نور خورشید، باد، سرما، مواد شیمیایی یا مواد آرایشی یا شست‌وشوی زیاد بدن با صابون‌های تند.

۶. درماتیت (التهاب پوست)، اگزما، پسوریازیس یا سبوره (فقدان ترشح غدد پوستی)

۷. بعضی داروها مثل دیورتیک ها، ضد اسپاسم ها، آنتی‌هیستامین‌ها.

بیماری هایی که باعث خشکی پوست می شود

دیابت و خشکی پوست: یکی از تظاهرات بیماری دیابت، تظاهرات پوستی است. هنگامیکه سطح قند خون شما بیش‌ازحد بالا می‌رود، بدن دچار کم‌آبی می‌شود. دیابت همچنین منجر به دخالت در فرایند تعریق معمول و کاهش رطوبت پوست می‌شود. خشکی و ترک پوست و آسیب‌پذیری آن در برابر باکتری‌ها و عفونت‌ها از عوارض شایع دیابت است. استفاده از نرم‌کننده‌ها در فصول خشک‌ سال، استفاده از دستگاه بخور در منزل، پرهیز از حمام و دوش گرفتن با آب بسیار گرم و درنهایت مراجعه به پزشک در بیماران دیابتی که از عوارض پوستی رنج می‌برند، ضروری است.

کم کاری غده تیروئید و خشکی پوست: هنگامی‌که سطح هورمون تیروئید بیش‌ازحد پایین می‌آید، علائمی مانند کاهش متابولیسم، احساس سردی، فراموشی، افسردگی و یبوست ظاهر می‌شوند. هورمون‌های تیروئید نقش مهمی در سلامت سلول‌های جدید پوست ‌دارند. اگر کم‌کاری غده تیروئید برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، تأثیر خاصی را روی پوست و موی فرد به‌جا می‌گذارد مانند خشک شدن، ریزش، بد رنگ شدن و از بین رفتن جلای موها. البته این عوارض بر پوست نیز قابل‌ مشاهده‌اند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به پوسته‌ پوسته شدن و خشک شدن پوست اشاره کرد. در کم‌کاری تیروئید با استفاده از داروی لووتیروکسین به‌تدریج مشکل پوسته‌ پوسته شدن، زبری و خشکی پوست و همچنین ریزش مو و تنک شدن آن برطرف خواهد شد و جای نگرانی نخواهد بود.

بیماری کلیوی و خشکی پوست: بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کلیوی از وجود آن بی اطلاعند درحالیکه نشانه ‌هایی مانند خستگی، مشکل در تمرکز یا خواب، افزایش ادرار، پف‌کردگی و … را تجربه می‌کنند. خارش و خشکی پوست نیز زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها دیگر قادر به حفظ تعادل مواد معدنی و مواد مغذی موجود در خود را ندارند. بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه، پوست خشکی دارند که گاهی اوقات ممکن است همراه با پوسته پوسته باشد. کوچک شدن اندازه غدد عرق در این بیماران ممکن است در ایجاد این مشکل دخالت داشته باشد. گرچه مصرف مقادیر بالای داروهای مدر(ادرارآور) در این بیماری نیز، یک عامل تشدیدکننده خشکی پوست است. کرم‌های مرطوب‌کننده در افرادی که پوست خشک دارند ممکن است سبب تسکین خارش شود. در طولانی‌مدت، تنها پیوند کلیه می‌تواند سبب تسکین دائمی این عارضه ناراحت‌کننده در این بیماران شود.

سرطان پوست و خشکی پوست: ضخامت و خشکی پوست که درنهایت باعث خونریزی می‌شود، می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به سرطان سلول سنگفرشی باشد، یعنی دومین نوع رایج سرطان پوست. این سرطان خود را با زگیل یا زخم‌های باز نیز نشان می‌دهد. سرطان سلول سنگفرشی در اثر قرارگیری طولانی‌مدت در معرض اشعه یو وی آفتاب ایجاد می‌شود و به‌راحتی قابل‌درمان است.

عادات اشتباهی که به پوست آسیب می‌رساند 

از شستشو با آب داغ اجتناب کنید و زمان دوش گرفتن خود را زیر ۱۰ دقیقه قرار دهید.

هنگام شست‌وشو از صابون مرطوب استفاده کنید.

بلافاصله بعد از حمام از مرطوب‌کننده استفاده کنید.

پوستتان را با حوله نرم خشک‌کنید.

اجتناب از خارش پوست خشک‌شده.

نوشیدن میزان فراوان آب.

ساختار پوست

پوست از بدن ما در برابر عوامل بیرونی و محیطی محافظت می‌کند. پوست ما سه لایه دارد. لایهٔ زیرین، «هیپودرم» است که از بافت چربی، رگ و عصب تشکیل‌شده است. لایهٔ میانی پوست «درم» نام دارد. این لایه از بافت‌های همبند و الیاف کلاژن، فیبرهای الاستین، رگ‌های خونی، غدد چربی، فولیکول‌های مو و غدد عرقی تشکیل‌شده است.‌ لایهٔ رویی «اپیدرم» است که از کراتینوسیت تشکیل‌شده است. سلول‌های سطح پوست در احاطهٔ لایه‌های لیپید هستند. لایه‌های لیپید از کلسترول، اسیدهای چرب و سرامید تشکیل‌شده‌اند. لایهٔ شاخی پوست (بیرونی‌ترین قسمت اپیدرم) وظیفهٔ آب‌رسانی به پوست را بر عهده دارد. لیپیدها از تبخیر آب ذخیره‌شده در پوست جلوگیری می‌کنند. غدد چربی و عرق که عوامل طبیعی رطوبت رسان پوست هستند با مشارکت در رطوبت رسانی به مواد تشکیل‌دهندهٔ پوست به‌عنوان نگه‌دارنده‌های درونی رطوبت پوست عمل می‌کنند.

رطوبت بافت پوست به چه عواملی بستگی دارد؟

رطوبت بافت پوست به میزان ذخیرهٔ آب آن بستگی دارد. هوای خشک (با رطوبت پایین) احتمالاً یکی از متداول‌ترین علت‌های خشکی پوست است. در خشکی پوست ذخیره ی آب پوست به‌طور مشهودی کاهش می‌یابد. به‌علاوه، خشکی پوست هنگامی رخ می‌دهد که لیپیدها تخلیه می‌شوند و آب کافی در لایهٔ شاخی پوست برای عملکرد مناسب آن وجود نداشته باشد. درماتیت آتوپیک یا اگزما، یک حالت خشکی پوست شایع در کودکان است. در اگزما سطح لیپید در لایهٔ شاخی پوست کاهش می‌یابد. درنتیجه، کمبود جدی آب در آن رخ می‌دهد. پوست بسیار خشک ممکن است، ناشی از اختلالات ارثی به نام ایکتیوز (ماهیاک) باشد. ویژگی این بیماری پوسته ‌پوسته شدن پوست است. این عارضه بیشتر در قسمت پاها و در ماه‌های نخست تولد بروز می‌کند. به‌علاوه، خشکی پوست ممکن است نشانهٔ یک بیماری پوستی دیگر مانند اگزمای غیر چرب (استئاتوتیک)، بیماری لیکن پلان و پسوریازیس باشد. گاهی خشکی پوست علت‌های ساده‌ای دارد. در این موارد، تخلیهٔ لیپیدها ممکن است به دلیل استفاده از صابون‌های قوی، پوشیدن لباس‌های حساسیت‌زا و دوش گرفتن و حمام کردن طولانی و داغ باشد. یک عامل محیطی مهم خشکی پوست قرار گرفتن در معرض هوای خیلی گرم یا سرد با رطوبت کم است.

خشکی پوست اغلب در زمستان‌ها بدتر می‌شود و چند عامل دارد:

در این فصل از سال دما و رطوبت هوا پایین است. همچنین، استفاده از دستگاه‌های گرمایشی هوا را خشک می‌کند و میزان آب لایهٔ شاخی پوست را می‌کاهد. در طول تابستان نیز قرارگرفته مداوم در مقابل دستگاه‌های خنک‌کننده ممکن است همین اثر را به دنبال داشته باشد. عوامل مرتبط با فرآیند پیری پوست نیز حرکت کراتینوسیت‌ها را از لایهٔ زیرین اپیدرم به لایهٔ شاخی پوست کاهش می‌دهند. درنتیجه، فعالیت غدد چربی کمتر و پوست خشک می‌شود. افزون بر این، در دوران یائسگی یا کم‌کاری و پرکاری تیروئید تعادل هومورمون ها از بین می رود. چند بار در روز از کرم‌های مرطوب‌کننده، نرم‌کننده‌های پوست یا پمادهای مرطوب‌کننده استفاده کنید. مرطوب کننده‌ها در درمان خشکی پوست نقشی اساسی دارند. زیرا غشای هیدرولیپیدی پوست را که آب را در خود نگه می‌دارد، بازسازی می‌کنند. معمولاً کرم‌های مرطوب‌کننده‌ای که پس از مصرف به‌ خوبی جذب پوست می‌شوند از درمان‌های دیگر محبوب‌ترند. طبق انجمن پوست امریکا این کرم‌ها از پوست آسیب‌دیده و حساس محافظت و آن را نرم و صاف می‌کنند. همچنین، لیپیدهای طبیعی پوست را حفظ می‌کنند و مانع از دست رفتن آب پوست می‌شوند.

• مرطوب‌کننده‌ای را مصرف کنید که پایهٔ آن غیرالکلی است.
• از پاک‌کننده‌های پوست غیر صابونی و ملایم استفاده کنید. زیرا صابون‌های قوی، چربی‌ها را از سطح پوست جدا و آن را خشک می‌کنند. از صابون‌های آنتی باکتریال استفاده نکنید.
• در خانه از دستگاه بخور استفاده کنید تا در طول زمستان و خشکی، هوای خانه مرطوب بماند.
• از مالیدن و خاراندن پوست خود بپرهیزید.
• در زمستان دستکش، کلاه و شال بپوشید.
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی و جایگزین نکردن مایعات ازدست‌رفته به هنگام تعریق، آب بدنتان را کاهش می‌دهد. پس، بهتر است از آن‌ها بپرهیزید.
• لباس‌های حساسیت‌زا نپوشید. این لباس‌ها موجب حساسیت و خارش بیشتر پوست می‌شوند. پوست خشک به‌ویژه، به تماس با مواد تحریک‌کننده بسیار حساس است.

اعتقاد طب سنتی این است که خشکی پوست در میان افرادی با مزاج‌های «گرم و خشک» و «سرد و خشک» شایع‌تر است. غلبه سردی و خشکی در این افراد باعث خشکی بیشتر پوست و درنتیجه، خارش خواهد شد. ضمن اینکه مصرف خوراکی‌هایی با مزاج‌های گرم و خشک و سرد و خشک هم می‌تواند خشکی و خارش پوست را تشدید کند. معمولاً مرکز تنظیم خشکی‌ها در بدن، کبد است. یعنی خشکی پوست و خارش‌های آن در اغلب موارد با افزایش رطوبت کبد از بین می‌رود یا تا حد زیادی تخفیف پیدا می‌کند.

توصیه های طب سنتی برای افزایش رطوبت بدن

برای افزایش رطوبت کبد و درمان خارش، دو روش مصرف دارو و اعمال یداوی در طب سنتی وجود دارد. اعمال یداوی شامل ماساژها و حجامت می‌شوند. عرق کاسنی یا عرق شاه‌تره که خوشبختانه در کشور ما هم به‌وفور پیدا می‌شوند هم می‌توانند حرارت کبد را پایین بیاورند و تا حد زیادی جلوی خارش‌های پوستی و خشکی آن را بگیرند. مصرف این دو عرق در افرادی با مزاج گرم و خشک، می‌تواند به‌سرعت رطوبت کبد را افزایش دهد اما افرادی که مزاج سرد و خشک دارند هم می‌توانند از عرق کاسنی و شاه‌تره برای رفع خارش‌های خود استفاده کنند اما در کنار آن‌ها باید خوراکی‌های دیگری مانند روغن‌زیتون و عسل هم بخورند. برای رفع خشکی نقاطی از بدن که دچار خارش است یا پوستش خشک می‌شود، با انواع روغن‌های موضعی مانند روغن‌ زیتون، بادام شیرین یا گل بنفشه ماساژ داد. این روغن‌های موضعی باعث افزایش رطوبت در سطح پوست می‌شوند و استفاده از آن‌ها برای همه گروه‌های سنی مناسب است. انجام حجامت کبد نیز برای رفع خشکی پوست مفید است. خشکی پوست بدن اکثراً به دلیل کم شدن رطوبت زیر جلدی و در اصطلاح طب سنتی، غلبه خلط سرد و خشک بر عضو پوست بروز می‌کند و با توجه به سرد و خشک بودن مزاج فصل پاییز، شیوع خشکی پوست در این فصل بیشتر است.  

ماسکی طبیعی برای درمان خشکی پوست

ماسک عسل و روغن بادام: برای تهیه این ماسک باید ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری عسل طبیعی را با ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری روغن بادام شیرین مخلوط کرد و روی حرارت گذاشت تاکمی گرم شود. سپس مقدار بسیار کمی بابونه به آن افزود. این ماسک باید به مدت ۳۰ دقیقه روی نواحی خشک پوست بماند.