نفخ به احساس سفتی و پری شکم، همراه با حس حرکت گاز در آن گفته می‌شود. این مشکل از شایع‌ترین علائم گوارشی است که در زنان بیشتر از مردان بروز پیدا می‌کند. سردی مزاج معده موجب بروز نفخ می‌شود که سرد شدن مزاج معده دارای علائمی مانند سوءهاضمه و هضم غذاهای خیلی سبک و عدم هضم غذاهای سنگین، ترش کردن معده و تمایل به مصرف غذاهای سرد است.
علل شایع نفخ شکم
- بلعیدن هوا (یک نوع عادت عصبی)
- یبوست
- ریفلاکس معده به مری (بازگشت غذا و اسید معده از معده به مری)
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- عدم تحمل لاکتوز و سایر عدم تحمل‌های غذایی
- پرخوری
- رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها در روده باریک
- افزایش وزن
- آکاربوز (داروی بیماری دیابت) و هر دارویی که دارای لاکتولوز و یا سوربیتول باشد می‌تواند باعث نفخ شود.
- قاعدگی زنان: خانم‌ها قبل، بعد و در طی قاعدگی ممکن است دچار نفخ شکم شوند. برای کاهش این نفخ می‌توان ورزش کرد و غذاهای با فیبر بالا مصرف نمود.
کنترل نفخ معده با توصیه‌های طب سنتی
برخی از مواد غذایی علی رقم خواص زیادی که دارند ایجاد نفخ می‌کنند و ما نمی‌توانیم به دلیل ایجاد نفخ خواص بسیار آن‌ها را نادیده بگیریم و از خیرشان بگذریم چراکه این مواد مغزی برای بدن ما بسیار لازم و ضروری است پس بهتر است راه‌حلی برای از بین بردن نفخ داشته باشیم.
برای از بین بردن نفخ داروهایی ساخته‌شده‌اند که شاید بهتر باشد زیاد خودمان را درگیر مصرف داروهای شیمیایی نکنیم و از روش‌های بدون عوارض سنتی استفاده کنیم.
۱.نخود آب
بهترین غذا برای درمان نفخ شکم مصرف «نخود آب» با ادویه دارچین و زعفران است. به‌این‌ترتیب که مقدار دلخواه نخود را با آب پخته و به آن ادویه اضافه کرده و مصرف کنند البته نخود آب را با مقداری گوشت نیز می‌توان پُخت.
۲.گرم نگهداشتن شکم
گرم نگهداشتن شکم نیز از راه‌های بهبود نفخ است. به‌این‌ترتیب که این افراد شکم خود را با کیسه محتوی ارزن یا نمک یا سبوس گرم کنند به‌نحوی‌که کیسه محتوی این مواد را در جای گرم مانند فر یا مایکروفر قرار دهند، ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت روی شکم خود قرار داده تا معده گرم شود، این کار در بهبود بسیاری از علائم گوارشی مفید است.
۳. ورزش کردن
توصیه می‌شود این افراد ورزش زیاد انجام دهند و در حد طاقت گرسنگی و تشنگی را تحمل کنند.
۴. منع نوشیدن آب همراه غذا
یکی از علل نفخ معده، نوشیدن آب و نوشابه‌های گازدار به همراه غذا است. نوشیدن این مایعات با غذا، شیرهٔ معده را رقیق و سرد کرده و هضم غذا را به تأخیر می‌اندازد. غذاهای ایرانی اکثراً گوشتی بوده و همراه با میوه و سبزیجات است و نوشیدن مایعات به همراه این گونه غذا‌ها، نفخ ایجاد می‌کند. اگر شما در حین غذا خوردن و یا پس از آن دچار عطش می‌شوید، بهتر است که برای رفع عطش خود از ماست و میوه‌های ترش استفاده کنید.
۵. سبزی های معطر
ریختن سبزی‌های معطر روی غذا و پختن آن‌ها با غذا نیز می‌تواند مانع نفخ معده شود. استفاده از آویشن روی غذا‌ها از نفخ جلوگیری می‌کند. لوبیا و عدس را می‌توان باکمی گلپر میل نمود که هم خوشمزه بوده و هم نفخ آن را می‌گیرد. به برخی غذا‌ها نیز زیره اضافه می‌کنند تا نفخ آن گرفته شود.
نعناع را هم می‌توان به‌صورت خشک‌شده در ماست و دوغ یا به‌صورت شربت با غذا میل کرد چون به کاهش نفخ معده کمک می‌کند.
۶. گیاهان دارویی
- از راه‌های رفع اختلالات گوارشی به‌خصوص نفخ معده می‌توان به مصرف برخی گیاهان دارویی و سنتی مثل زیره، رازیانه، گلپر، هل و آویشن اشاره کرد.
- همچنین مصرف دارچین برای درمان اختلالات گوارشی مثل نفخ معده کاربرد فراوان دارد.
- مصرف زنجبیل نیز به دلیل خاصیت ضد باکتریایی و آنتی‌اکسیدانی برای علاج دردهای معده مؤثر است. البته نباید فراموش کرد که مصرف زنجبیل برای افرادی که فشارخون بالا دارند خطرناک است.
- هویج هم تقویت‌کننده معده است که می‌توان آن را به همراه غذا خورد.
- نعناع را هم می‌توان به‌صورت خشک‌شده در ماست و دوغ یا به‌صورت شربت با غذا میل کرد چون به کاهش نفخ معده کمک می‌کند.
- خوردن آسیاب شده مصطکی (مصطکی، صمغ یا شیره رزینی زردرنگی است که از شاخه‌ها و ساقه‌های درختچه‌ای از خانواده پسته گرفته می‌شود) با شکر و روغن‌مالی شکم با روغن‌هایی مانند سیاه‌دانه خود برای رفع نفخ مفید است.
- مصرف ریحان نیز توصیه‌شده است.
- نوشیدن چای نعناع: همان‌طور که برای خیلی چیزها مفید است، در کنارش می‌تواند باعث شل شدن دستگاه گوارش شود و درنهایت منجر به هضم سریع می‌شود و نفخ را از بین می‌برد.
- روغن نخودفرنگی ، یک کشف جالب این است: روغن نخودفرنگی (که باکمی آب مخلوط می‌شود) ممکن است به آنزیم‌های گوارشی کمک کند تا غذا را بهتر بشکنند و به‌سادگی غذا را هضم کنند.
امام صادق (ع) “خوردن عسل با سیاه‌دانه جهت رفع گازهای شکم (نفخ معده) مفید است“
نفاخ‌ها را بشناسیم
۱. بد نیست این را بدانید که ازنظر طب سنتی، غذاهای بدرنگ و بدبو هم می‌توانند باعث ایجاد نفخ بشوند. چرا؟ چون ازنظر طب سنتی، حس معده بسیار قوی است؛ یعنی از خوراکی‌های خوشبو لذت می‌برد و از خوراکی‌های بدرنگ و بو هم متنفر می‌شود. ورود اجباری خوراکی‌های بدرنگ و بو به معده، باعث ایجاد اختلال در هضم آن‌ها و ابتلا به نفخ خواهد شد.
۲. مصرف بیش‌ازاندازه خوراکی‌های مرطوبی مانند خیار و کدو می‌تواند منجر به ایجاد نفخ شود.
۳. برخی از خوراکی‌ها مانند عدس و لوبیا هم به‌خودی‌خود نفاخ هستند.
۴. به‌طورکلی افراد مبتلابه نفخ باید از مصرف ترشی‌ها، آب سرد و غذاهای نفاخ پرهیز کنند.
۵. آدامس
۶. نوشابه گازدار
۷. مواد فیبردار (مثل کلم، کاهو، حبوبات)
۸. سیر
۹. چای
۱۰. ذرت
۱۱. پیاز
۱۲. آلو
عوامل ایجادکننده نفخ شکم و معده
۱. خوردن غذاهای خیلی تند
۲. جویدن نامناسب غذا
۳. استرس و اضطراب
۴. مصرف بیش اندازه الکل
۵. بلعیدن هوا (اگر از راه دهان خارج نشود)
۶. عادت همیشگی به استفاده بیش‌ازحد از سس‌ها و چاشنی‌ها
۷. اختلال در کارکرد روده‌ها
۸. عادت به صحبت کردن هنگام غذا خوردن و….
بد نیست این را بدانید که ازنظر طب سنتی، غذاهای بدرنگ و بدبو هم می‌توانند باعث ایجاد نفخ بشوند.
۷ توصیه ساده درمان نفخ معده بدون دارو و هیچ نسخه‌ای
۱. خوردن غذا پشت میز:
از این به بعد غذا را آهسته بخورید و کامل بجوید اگر شما بعد از غذا خوردن بلافاصله دراز بکشید، اجازه می‌دهید تا گاز هوا به درون شکم شما برود و این کاملا مضر می‌باشد. در حالت ایده آل، شما باید مستقیم و صاف ترجیحاً پای میز بنشینید. و وسط غذایتان نوشیدنی مصرف نکنید. که اگر این اتفاق بیفتد باعث افزایش مصرف هوا می‌شود و خطر ابتلا به گاز را نیز افزایش می‌دهد. و درصورتی‌که هوای بیش‌ازحد را فرو ببرید، گاز درون بدن شما افزایش می‌یابد و به سمت پایین، یعنی شکم شما می‌رود و باعث نفخ معده و شکم می‌شود.
۲. مصرف سبزیجات:
مانند، مارچوبه و کرفس در طول روز، از گزینه‌های عالی برای نگهداشتن شکم شما در وضیعت نرمال می‌باشند.
۳. شکم خود را ماساژ دهید:
مامان‌ها می‌دانند که وقتی شکم کودک درد گرفت آن را ماساژ دهند گاهی اوقات نفخ کردن، ممکن است به دلیل یبوست یا رشد بیش‌ازحد باکتری در روده ایجاد شود پس بنابراین آن را به‌آرامی ماساژ دهید تا شروع به حرکت کند و بهبود یابد.
۴. اجتناب از مصرف ویتامین‌ها قبل از خواب:
مصرف ویتامین‌ها، باعث تقویت سلامت شما می‌شود. بعضی از مکمل‌های ویتامین، به علت وجود مواد معدنی خاص، باعث افزایش ورم شکم می‌شود. ویرجینیا، متخصص گوارش می‌گوید: برخی از مکمل‌های ویتامین دارای الکل‌هایِ شکرِ غیرقابلِ جذب هستند؛ مانند: شربت‌های سوربیتول و …
این‌ها غیرقابل‌هضم هستند. به این خاطر که بدن ما دچار مشکل در هضم الکل‌های قندی، مواد افزودنی، پرکننده‌های موجود در برخی مکمل‌ها است. و باعث می‌شود که باکتری‌ها گاز تولید کنند، خیلی بهتر است که ویتامین‌ها و مواد معدنی خود را از منابع طبیعی با خوردن یک رژیم غذایی متعادل دریافت کنید.
۵. تمرینات قبل از خوابتان کم است:
انجام حرکات ورزشی سَبُک قبل از خواب می‌تواند دلیلی برای حرکات مواد در طول شب و همچنین تسکین‌دهنده نفخ شکم در طول روز باشد. پیاده‌روی و یا انجام تمرینات ورزشی ۱۵ دقیقه پس از خوردن باعث افزایش حرکت شما می‌شود و دستگاه گوارش را به حرکت در می‌آورد تا در صورت داشتن احساس نفخ به شما کمک کند.
۶. رنگ کردن کتاب رنگ‌آمیزی بزرگسالان:
استرس در مورد آینده کار و یا مصاحبه شغلی می‌تواند تأثیر واقعی بر روی خلق‌وخوی شما، مو، پوست، قلب، وزن، و حتی شکم شما بگذارد، روده شما به‌شدت در برابر استرس آسیب‌پذیر است که کوچک‌ترین تغییرات حرکتی، می‌تواند روده‌های شمارا به هم ریزد و شما دچار نفخ شوید و احساس ناراحتی در معده داشته باشید. نیم ساعت قبل از خواب برای دفع افکار منفی و دور شدن از هرگونه نگرانی، کتاب‌های رنگ‌آمیزی را رنگ کنید.
۷. برای خواب آماده شوید:
نوشیدنی‌های گازدار از بزرگترین مجرمان برای نفخ شناخته‌شده‌اند حداقل ۲ ساعت قبل از خواب برای جلوگیری از استراحت سیستم گوارش خود، از این نوشیدنی‌ها و مواد غذایی اجتناب کنید چون حداقل ۲،۳ ساعت طول می‌کشد، تا معده خود را خالی کند و درحالی‌که آنزیم‌های گوارشی شما، گاز را به شکمتان می‌رساند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
بیدار شدن از خواب، با یک شکم نفخ‌کرده، ناخوشایند است. باید بدانید که این موضوع می‌تواند یک عارضه جانبی از سایر شرایط، مانند: اسهال، یبوست، سندرم روده تحریک‌پذیر، آلرژی یا تحمل‌پذیری غذا و حتی سرطان تخمدان باشد.
در صورت مشاهده مشکلات زیر همراه با نفخ، به پزشک مراجعه کنید:
– درد شکم
– مشاهده خون در مدفوع یا داشتن مدفوع سیاه و قیر مانند
– اسهال
– سوزش سر دل که بدتر می‌شود
– تهوع
– کاهش وزن
